Wstaliśmy, jak skowronki, około południa w luksusowym apartamencie, luksusowego hotelu Hilton przy lotnisku w Miami na Florydzie. Po zjedzeniu śniadania (lunch’u?), spacerze po okolicach hotelu (pierwszy raz w życiu widziałam palmy na „żywo”, nie w palmiarni), zrobieniu pierwszych paru zdjęć, w tym malowniczym papugom hotelowym, postanowiliśmy zrelaksować się w hotelowych obiektach. Akurat i Adam był po bardzo ciężkim okresie w pracy, i ja byłam świeżo po testach semestralnych na mojej uczelni, tak, że oboje marzyliśmy o odpoczynku, a wiadomo, że wycieczki takie, na jaką się wybieraliśmy, nie polegają na relaksie. Spędziliśmy całe popołudnie pławiąc się w hotelowym basenie, wygrzewając kosteczki i masując mięśnie w jacuzzi, a Adam dodatkowo spędził pół godziny w saunie. Wieczorem zjedliśmy kolację w jednej z wielu hotelowych, pełnych tropikalnej roślinności, restauracji i -najedzeni i wypoczęci- odlecieliśmy do La Paz.

Do La Paz leci się około 6 godzin. Mieliśmy wylądować około 6 rano. Obudziłam się w samolocie godzinę przed lądowaniem. Zaczynało świtać i gdy wyjrzałam przez okno, to, co zobaczyłam, przyprawiło mnie o dreszcze: lecieliśmy tuż ponad chmurami, a z tych chmur, po obu stronach samolotu, bardzo blisko, wyrastały szczyty gór. Później przeczytałam gdzieś, że lądowanie w La Paz należy do najbardziej widokowych. Poza tym La Paz jest najwyżej położonym komercyjnym lotniskiem na świecie. Wylądowaliśmy szczęśliwie na lotnisku, które przypominało mi starą szkołę podstawową, do której chodził jeszcze mój brat. Chyba to z powodu starych drewnianych podłóg, które były świeżo wypastowane. Sam budyneczek też był stary i mały. Butle z tlenem porozmieszczane były we wszystkich strategicznych miejscach; jeden z pasażerów zasłabł i podłączono go do takiej butli: było nie było lotnisko leży na wysokości ponad 4000m.n.p. Przed lotniskiem już czkał na nas lokalny przewodnik naszej wycieczki (wysłaliśmy z Miami fax, kiedy przyjeżdżamy) z kierowcą z naszego pierwszego w Boliwii hotelu o dźwięcznej nazwie Inca Utama. Hotel położony był w miejscowości Huatajata (czyt. Łatachata) nad Jeziorem Titicaca , tylko 75 km od lotniska. Jechaliśmy do niego ponad dwie godziny, a przez całą drogę kierowca usiłował skontaktować się z hotelem za pomocą radia CB ( w Boliwii pewnie ostatni krzyk techniki). Okazało się, że wraz z nami przyleciały jeszcze dwie spóźnione osoby z naszej wycieczki, też z New Jersey: starsi państwo, rodzeństwo, którzy -oczywiście- zwiedzili już cały świat wydając w ten sposób swoje emerytury, a poza tym ich przodkowie byli Polakami. Oboje bardzo sympatyczni, więc szybko się z nimi zaprzyjaźniliśmy. Droga do hotelu i to, co widzieliśmy po drodze, sprawiło na nas przygnębiające wrażenie: płaski, szary, błotnisty krajobraz, zupełnie bez zieleni (na tej wysokości prawie nic nie rośnie), droga tylko częściowo asfaltowa, w wielu miejscach poprzerywana przez wodę tak, że nasz kierowca dokonywał cudów zręczności, żeby jakoś pokonywać te przeszkody, wzdłuż drogi domki zbudowane z błota, w większości niewykończone. Jedyny miły akcent stanowiły dzieci i młodzież, idący właśnie do szkoły, schludnie ubrani w granatowe mundurki i białe koszule. No i czasami widać było na horyzoncie wspaniałe, ośnieżone szczyty Andów. Po dotarciu do hotelu, okazało się, że Jezioro Titicaca jest zachwycające, zaś sam hotel specyficzny. Po pierwsze, wybrzeże Titicaca od strony boliwijskiej jest w ogóle nie zagospodarowane i nasz hotel był jednym z niewielu, albo i jedynym. W związku z tym widoki były fantastyczne, przyroda dzika i nieskażona, ale jeśli chodzi o komfort hotelu, to w tym momencie, nie żałowaliśmy dnia spędzonego w Hiltonie, tym bardziej, że nic nie straciliśmy z atrakcji wycieczki, bo pierwszy dzień i tak przeznaczony był na aklimatyzację. Hotel miał natomiast wiele innych atrakcji, o których mogliśmy się przekonać tego dnia wieczorem i bardzo sympatyczną i pełną dobrych chęci obsługę. Tymczasem, po spóźnionym śniadaniu, wpadliśmy w napięty program wycieczki. Na ten dzień zaplanowanych było wiele atrakcji. Najpierw popłynęliśmy niewielką motorówką do Copacabana – miejsca kultu religijnego, będącego tym dla Boliwijczyków, czym dla Polaków Częstochowa. W Copacabana znajduje się słynna Katedra z Indiańską Dziewicą , czyli wg tubylców La Mamita del Lego. Katedra jest imponująca, ale Indiańska Dziewica jest tylko repliką. Prawdziwą wywieźli Brazylijczycy, po przegranej przez Boliwię wojnie, i znajduje się ona w brazylijskiej Copacabana (słynnej z pięknych plaż także), która jest częścią Rio de Janeiro. Ciekawe jest to, że posąg ubierany jest w stroje, które szyją i przynoszą wierni. Strój zmienia się co tydzień, ale i tak jest już zgromadzony zapas na kilka lat. Wracając do Boliwii, to kraj ten nie miał szczęścia. Znajdowały się tu największe na świecie złoża srebra, ale wszystko wywożone było do Hiszpanii, a ludzie żyli w nędzy. Reszty dokonali sąsiedzi, którzy po kolejnych przegrywanych przez Boliwię wojnach, zagarniali dla siebie co ciekawsze obszary Boliwii. W tej chwili, Boliwia jest krajem bardzo biednym i małym. I pomyśleć, że kiedyś miała dostęp do Pacyfiku, dużo większy dostęp do Jeziora Titicaca i bogactwa naturalne, w tym jedne z największych na świecie złoża srebra. Lunch zjedliśmy w sympatycznej knajpce na świeżym powietrzu w Copacabana i był pyszny: krupniczek z quinoa’i (tutejsze zboże bardzo bogate w białko i mikroelementy – stanowiło główne pożywienie Inków; Hiszpanie zakazali jego uprawy, bo wierzyli, że dzięki niemu Inkowie są tak silni fizycznie) i świeżo złowiona ryba z jeziora Titicaca. W ogóle jedzenie w Boliwi i Peru bardzo mi smakowało, może dlatego, że bardzo przypominało polskie jedzenie: miało dużo elementów polskiej kuchni, ale przede wszystkim było proste i zawsze świeżo przyrządzone. Po lunchu popłynęliśmy dalej, na Wyspę Słońca, gdzie -według legendy- syn i córka boga Słońca Inti zeszli na Ziemię i utworzyli imperium Aymara. Weszliśmy Schodami Inków do Źródeł Inków, skąd roztaczał się przepiękny widok na Jezioro , Titicaca. Stamtąd dopiero było widać, że Jezioro ma nieprawdopodobnie intensywny niebieski kolor, trochę różny w różnych jego częściach, w zależności od głębokości i padających promieni słonecznych. Na dole umorusane dzieciaki koniecznie chciały nam sprzedać jakieś drobne pamiątki. Kupiłam sobie ręcznie tkany z różnokolorowych wełen rzemyczek z napisem „Titicaca” bliżej niewiadomego zastosowania i za bolivara (tamtejsza waluta) zrobiłam sobie zdjęcie z kobietą w tradycyjnym stroju, która miała na plecach w ciasnym zawiniątku małe dziecko. Dzieci tak się tutaj nosi, a strój polega na sandałach na bosych stopach, suto marszczonych kolorowych spódnicach, kubraku i śmiesznym męskim kapelusiku noszonym na czubku głowy: prosto przez panny, na bakier przez mężatki (albo odwrotnie, bo już dokładnie nie pamiętam). Z tymi kapelusikami to była następująca historia: sprowadzono partię męskich kapeluszy z Anglii dla robotników budujących kolej i okazało się, że rozmiar jest za mały. Nie przydały się robotnikom, ale bardzo spodobały się miejscowym strojnisiom i tak już zostało. Tutejsi mieszkańcy bardzo łatwo przejmowali elementy kultury hiszpańskiej: fragmenty strojów, zwyczajów, religii, ale nie wyrzekali się swojej kultury. Powstała z tego mieszanka, trudna do zrozumienia dla Europejczyków: np. ludzie chodzą do kościoła katolickiego i Copacabana jest miejscem wielkiego kultu religijnego, a z drugiej strony dalej czczą swoich dawnych bogów i składają im ofiary z krwi i serc zwierząt (niektórzy twierdzą, że głęboko w dżungli także i z ludzi, chociaż nasz przewodnik z plemienia Ketchua zarzekał się, że nie) na tradycyjnych ołtarzach ofiarnych. Wyjaśnię jeszcze tą opłatę za zdjęcia: nie jest to obowiązkowe, ale przewodnicy zawsze proszą, żeby zapytać o pozwolenie, jeśli chce się zrobić zdjęcie człowiekowi i -ewentualnie dać drobną zapłatę, bo są to ludzie biedni i każdy pieniądz im się przyda. Absolutnie nikt nie domagał się opłaty na siłę, podobnie jak nikt nie był nachalny przy usiłowaniu sprzedaży pamiątek a żebracy delikatnie prosili o wsparcie. W tym Boliwia i Peru różnią się na korzyść od paru innych krajów, gdzie sprzedający obsiadają turystów jak muchy i nie można się od nich opędzić. Potrafią też być niegrzeczni, gdy odmówi się dania pieniędzy lub kupna czegoś. Niestety, zdarzyło mi się to w Polsce, gdy odmówiłam dania pieniędzy kilkuletniemu chłopakowi.

Z Wyspy Słońca popłynęliśmy z powrotem do hotelu, po drodze mijając Wyspę Księżyca, będącą miejscem poszukiwań archeologicznych, na której znajduje się Tron Inków.

Popołudnie, które dla większości było wolne, przeznaczyliśmy na nadrabianie zaległości z poprzedniego dnia, czyli oglądanie atrakcji znajdujących się na terenie naszego hotelu. A było co oglądać. Najpierw zwiedziliśmy dwa małe, ale bardzo starannie urządzone muzea: Muzeum Ekologiczne i Muzeum Altiplano (taką nazwę nosi ten olbrzymi płaskowyż położony na wysokości prawie 4000m npm.). Następnie pooglądaliśmy różne obiekty wybudowane na terenie hotelu: małą kapliczkę zbudowaną z błota, które jest w Boliwii głównym materiałem budowlanym, miniaturową starą wioskę z lepiankami w kształcie wydłużonych półkul, pływającą wyspę (z restauracją) zbudowaną dla odmiany z jeziornej trzciny, która stanowi drugi ważny materiał budowlany nad Jeziorem Titicaca. Zapoznaliśmy się też z budową łodzi z tej trzciny. Dwóch budowniczych słynnych łodzi RA II i Tigris, które były używane w wyprawach Thor Hayerdahl’a, wyplatało te łodzie, objaśniając jak się to robi. Była też replika RA II. Konstrukcje z trzciny, są tak mocne, że buduje się na nich całe pływające wioski. Po drodze Adam koniecznie chciał pogłaskać lamy, które rano, pilnowane przez właściciela, były bardzo przyjazne i zrobiliśmy sobie z nimi zdjęcia, natomiast teraz zostały same i nie dały się do siebie zbliżyć. Próba zbliżenia do nich skończyła się dla Adama soczystym opluciem. Niewątpliwie największą atrakcją było unikalne muzeum-zielarnia znachora-czarownika (noszą tutaj nazwę kallawayas) wraz z prawdziwym kallawaya w środku, który po wprowadzeniu się w trans przepowiadał przyszłość. Nikt z nas się nie odważył zapytać o przyszłość, ale poprzedniego dnia podobno parę osób się odważyło zapytać i powiedział im dużo prawdziwych faktów z przeszłości. Co do przyszłości, to czas pokaże. Kallawayas nie są tylko czarownikami; są świetnymi zielarzami i leczą ludzi. Większość ludzi w Boliwii i Peru zwraca się do kallawayas w przypadku choroby i używa ziół i różnych innych preparatów i talizmanów w pierwszej kolejności. Leczenie u lekarzy jest drogie i często trudno dostępne w tych górzystych, pozbawionych dróg krajach. Kallawayas stanowią zamkniętą kastę: wiedza przekazywana jest z ojca na syna (lub córkę). Na terenie hotelu znajdował się także ośrodek masażu i upiększania preparatami ziołowymi (taki naturalny salon piękności), ale już nie było czasu go odwiedzić, bo po kolacji czekała nas jeszcze jedna atrakcja: folklorystyczne show z muzyką i śpiewami. Ponieważ ja bardzo lubię muzykę andyjską, więc nie mogłam opuścić takiej okazji i dotrwałam do końca, chociaż zmęczenie i wysokość dawały o sobie znać. Niestety nie mogę powiedzieć, że zasnęłam natychmiast i spałam świetnie, pomimo długiego i pełnego atrakcji dnia: dała o sobie znać choroba wysokościowa.

Następny poranek nie był zbyt miły dla mnie: po źle przespanej nocy w dalszym ciągu czułam okropny, rozsadzający ból głowy. Poprosiłam w recepcji o tabletki na chorobę wysokościową, ale nie byłam przekonana, czy je zjeść, bo generalnie nie cierpię tabletek. Przy śniadaniu zauważyłam dyskretnie postawioną przy wejściu miseczkę z zielonymi listkami. Poprzedniego dnia też ją widziałam, ale potem znikła. Okazało się, że są to suszone liście coca’i. Przy śniadaniu proponowano też dwa rodzaje herbaty, ale wszyscy prosili o czarną, więc nie zastanawiałam się co to jest ta druga, a ponieważ obsługa mówiła kiepsko po angielsku, więc znowu nie skojarzyłam, że jest to herbata z liści coca’i. Gdy sprawa się wyjaśniła, postanowiłam zamiast tabletek spróbować herbatki, a na drogę zabrałam garść liści. Okazało się, że coca jest świetna na chorobę wysokościową: ból głowy minął, jak ręką odjął. Okazało się też, że Boliwia i Peru są jedynymi krajami na świecie, gdzie używanie i handel coca’ą są legalne. O dziwo, nie ma tam problemów z narkomanią. No może teraz pojawił się ten problem w Peru w dużych miastach wraz z napływem kultury amerykańskiej. W każdym razie od tej pory piliśmy herbatkę z coca’i, która wystawiona była w każdym hotelu w termosach i podawana w każdej restauracji w dowolnej ilości. Adam popijał ją w olbrzymich ilościach, chociaż nie cierpiał na chorobę wysokościową: po prostu bardzo mu smakowała.

No ale wracam do programu wycieczki. Po śniadaniu pożegnaliśmy gościnny hotel w Huatajata i pojechaliśmy obejrzeć największy zabytek Boliwii – ruiny starożytnego miasta Tiwanacu. Była to stolica bardzo rozwiniętego państwa Indian Tiawanacu, które doszło do dużego rozkwitu i -z niewiadomego powodu- upadło. Najstarsze zabytki w tym miejscu sięgają czasów przed naszą erą. Gdy Inkowie odkryli te ruiny około 1200 roku naszej ery, byli zafascynowani wysokim poziomem rolnictwa, architektury i techniki antycznych mieszkańców tego miejsca. Odkrycie to posłużyło im też jako inspiracja do własnego budownictwa. Trudno coś więcej powiedzieć o cywilizacji Indian Tiawanacu, ich rozwoju i upadku, bo Boliwia nie ma pieniędzy, żeby prowadzić szerokie badania tych ruin. Oczywiście są prowadzone wykopaliska, ale w dalszym ciągu większość terenu jest ciągle nie zbadana. Obejrzeliśmy dobrze zachowane fragmenty dwóch precyzyjnie zbudowanych świątyń: Kalasasaya, która zbudowana była na ziemi i Kontiki, która wpuszczona jest w ziemię. Obie budowle zadziwiają precyzją budowy. Świątynia Kontiki ma poumieszczane we wnękach ściennych rzeźby głów. Obejrzeliśmy także słynną Bramę Słońca, której zdjęcie jest bardzo często umieszczana w książkach i podręcznikach historii, jako najbardziej charakterystyczny obiekt tych ruin. Drugim takim -znanym z fotografii- obiektem jest świetnie zachowany posąg jednego z bogów tej cywilizacji. Oczywiście nie obeszło się bez kupienia kilku pamiątkowych figurek. Adamowi najbardziej spodobała się figurka bogini, której imię brzmiało dla nas jak Kociamama. Adam kilka razy powtórzył to imię, a sprzedające kobiety radośnie podchwyciły: Kociamama, Kociamama! Kupiliśmy też kilka figurek-talizmanów z myślą o prezentach. Dwie osoby z naszej grupy poszły odwiedzić pobliskie miasteczko i nasz kierowca pojechał zabrać je po drodze. Miasteczko miało tak wąskie ulice i wiele zakrętów, że kierowca dokonywał cudów, żeby jakoś przez nie przejechać. My mieliśmy dodatkową atrakcję. Naszym następnym celem było La Paz. Po drodze mijaliśmy pola , w tym z kwitnącą na mocno czerwony kolor quinoa’ą. La Paz leży w głębokiej dolinie do której zjeżdża się z gór z każdej strony. Zatrzymaliśmy się na górze, żeby zrobić zdjęcie La Paz . Do La Paz prowadzi jedyna porządna droga w całej Boliwii. Trochę trudno nazwać ją autostradą, ale jazda była wygodna w przeciwieństwie do wszystkich poprzednich podróży po boliwijskich dogach. Po zakwaterowaniu w jednym z najlepszych hoteli w La Paz, „Presidente” i krótkim odpoczynku, poszliśmy zwiedzić La Paz. Najpierw obejrzeliśmy Muzeum Kolonialne mieszczące się w jedynym zachowanym w dobrym stanie hiszpańskim pałacyku. Obecnie mieści się tam galeria sztuki kolonialnej i współczesnej. Następnie pojechaliśmy do Księżycowej Doliny. Nazwa pochodzi od rzeczywiście księżycowego krajobrazu: Dolinę otaczają góry, które są zerodowane i nie tylko mają przeróżne kolory, ale także bardzo nietypowe kształty. Druga przyczyna takiej nazwy -wg mnie- wiążę się z tym, że mieszkają tu najbogatsi ludzie Boliwii w pięknych willach, nad bardzo zanieczyszczoną górską rzeką. Wyglądało to rzeczywiście „księżycowo” w porównaniu ze zbudowanymi z błota domami przeciętnych Boliwijczyków. Tu kupiłam pierwszy piękny, ręcznie robiony sweter z alpaki. Należy rozumieć, że nie ostatni. W drodze powrotnej oglądaliśmy z autokaru siedziby ambasad, których większość znajduje się też w Księżycowej Dolinie. Po powrocie do centrum, wysadzono nas na indiańskim targu, na którym można było kupić wszystko od biżuterii do tajemniczych ziół i gdzie mogliśmy buszować do woli. Wybuszowałam piękny wełniany kilim z bogiem o głowie kondora i srebrny naszyjnik (ostatecznie jest to kraj słynący ze srebra). Do hotelu było bardzo blisko, ale i tak złapała nas burza i zmokliśmy. Moje jasne spodnie, były tak samo nie do doprania, jak w Sosnowcu: efekt benzyny i oleju wyciekającego na drogi ze starych samochodów. A kierowcy też jeżdżą podobnie: co na drodze, to nieprzyjaciel. Wieczorem w hotelu mieliśmy uroczystą kolację przywitalną w strojach wieczorowych przy długim wspólnym stole. Mieliśmy okazję zapoznać się z uczestnikami naszej wycieczki. Jedzenie, jak zwykle, było bardzo dobre. Restauracja znajdowała się na ostatnim piętrze hotelu, skąd roztaczał się widok na nocne La Paz.